یبوست چیست؟
یبوست (Constipation) یکی از رایجترین مشکلات گوارشی است که به کاهش تعداد حرکات روده یا سخت شدن مدفوع گفته میشود. وقتی فرد کمتر از سه بار در هفته عمل دفع داشته باشد یا دفع او سخت و ناراحتکننده باشد، به آن یبوست گفته میشود. اگر این وضعیت بیش از سه ماه ادامه یابد، به آن یبوست مزمن گفته میشود.
یبوست چگونه اتفاق میافتد؟
در یبوست مزمن، مدفوع برای مدت طولانی در روده بزرگ باقی میماند. آب بیشتری از مدفوع جذب میشود، مدفوع سفت و خشک میشود و دفع آن مشکل میشود. علل مختلفی در ایجاد این وضعیت نقش دارند.
علتهای شایع یبوست مزمن چیست؟
علت یبوست میتواند ترکیبی از عوامل سبک زندگی، رژیم غذایی یا مشکلات ساختاری یا عملکردی روده باشد:
- کمبود فیبر در رژیم غذایی (عدم مصرف کافی میوه، سبزی، غلات کامل)
- مصرف ناکافی مایعات
- کمتحرکی یا بیتحرکی (بهویژه در سالمندان)
- استفاده زیاد از مسهلها یا داروهای ضد درد (مثل کدئین)
- بیماریهای زمینهای مانند دیابت، کمکاری تیروئید، سندروم روده تحریکپذیر (IBS)
- مشکلات ساختاری روده یا اختلال در عملکرد عضلات لگن
- بارداری یا تغییرات هورمونی
- استرس و اضطراب مزمن
آیا یبوست مزمن خطرناک است؟
در بسیاری از موارد، یبوست یک مشکل مزمن آزاردهنده است اما خطرناک نیست. با این حال، در صورت درماننشدن میتواند منجر به مشکلات جدی شود:
- شقاق مقعدی (ترک مخاط مقعد)
- بواسیر (هموروئید)
- افتادگی رکتوم یا پرولاپس رکتوم
- انسداد روده در موارد شدید
- احساس خستگی، نفخ، بیاشتهایی و کاهش کیفیت زندگی
- احتمال بروز یا تشدید اختلالات کف لگن
همچنین گاهی یبوست ممکن است نشانهای از بیماریهای جدیتری مانند سرطان روده بزرگ باشد؛ بهویژه اگر همراه با کاهش وزن، خون در مدفوع یا کمخونی باشد.
چگونه یبوست مزمن تشخیص داده میشود؟
پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق:
- تاریخچه پزشکی دقیق بگیرد
- معاینه فیزیکی انجام دهد
- آزمایش خون برای بررسی کمکاری تیروئید یا اختلالات متابولیکی
- کولونوسکوپی (در موارد مشکوک به بیماریهای جدیتر)
- بررسی عملکرد عضلات لگن و آزمایشات خاص حرکتی روده (مانند مانومتری)
درمان یبوست مزمن چگونه است؟
درمان یبوست مزمن ترکیبی از تغییر سبک زندگی، دارودرمانی و در موارد خاص مداخلات تخصصیتر است:
تغییرات سبک زندگی:
- مصرف روزانه حداقل 25 تا 30 گرم فیبر غذایی
- نوشیدن حداقل 8 لیوان آب در روز
- ورزش منظم بهویژه پیادهروی روزانه
- تنظیم زمان مشخص برای دفع مدفوع
- پرهیز از سرکوب حس دفع
داروهای درمان یبوست:
- ملینهای حجیمکننده (مثل پسیلیوم/ایزوگول)
- ملینهای اسموتیک (مثل لاکتولوز یا پلیاتیلن گلایکول)
- ملینهای محرک (در موارد خاص و کوتاهمدت)
- شیاف یا تنقیه در یبوستهای مقاوم (با نظر پزشک)
مواد غذایی مفید برای رفع یبوست
- میوههای حاوی فیبر: سیب، گلابی، آلو، انجیر خشک
- سبزیجات: اسفناج، بروکلی، کاهو، کلم
- غلات کامل: جو دوسر، نان سبوسدار
- حبوبات: عدس، لوبیا، نخود
- مصرف روزانه ماست پروبیوتیک
از چه چیزهایی باید پرهیز کرد؟
- غذاهای فرآوریشده و فستفودها
- برنج سفید و نانهای بدون سبوس
- مصرف زیاد گوشت قرمز
- نوشابهها و نوشیدنیهای شیرین
- مصرف بیرویه و خودسرانه مسهلها
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر موارد زیر را تجربه میکنید، باید با فوق تخصص گوارش مشورت کنید:
- یبوست بیشتر از ۳ هفته بدون بهبود
- وجود خون در مدفوع
- کاهش وزن غیرعادی
- تهوع یا استفراغ همراه با یبوست
- سابقه خانوادگی بیماریهای رودهای
جمعبندی
یبوست مزمن فقط یک ناراحتی ساده نیست، بلکه ممکن است نشانهای از مشکلات گوارشی مهم باشد و در صورت بیتوجهی میتواند کیفیت زندگی را کاهش دهد. با تغییر سبک زندگی، تغذیه مناسب و در صورت نیاز دارودرمانی میتوان آن را به خوبی مدیریت کرد.
در صورتی که یبوست مزمن زندگی روزمره شما را مختل کرده یا با علائم خطر همراه است، مراجعه به پزشک گوارش بهترین تصمیم برای تشخیص و درمان بهموقع خواهد بود.
برای دریافت نوبت و مشاوره تخصصی از فوق تخصص گوارش، با کلینیک ما در ارتباط باشید.